ଦୁଇମାସ ପରେ ମୌସୁମୀ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ପହଞ୍ଚିବ। ଏହା ପରେ ଦେଶର କୃଷକମାନେ ଧାନ ଚାଷରେ ନିୟୋଜିତ ହେବେ। ଏହିପରି ଭାବରେ ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ଧାନ ଚାଷ କରାଯାଏ, କିନ୍ତୁ ବିହାର, ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ, ଛତିଶଗଡ ଏବଂ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶରେ ପରିସ୍ଥିତି ଭିନ୍ନ। ଏହି ସମସ୍ତ ରାଜ୍ୟଗୁଡିକରେ ଚାଷୀମାନେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଧାନ ଚାଷ କରିଥାନ୍ତି ।ଛତିଶଗଡ଼ରେ ଦୁବରାଜ, ବିଷ୍ଣୁ ଭୋଗ ଏବଂ ଲୁଖାଇ ପରି ସୁଗନ୍ଧିତ ଧାନ ଚାଷ କରାଯାଉଥିବାବେଳେ ବିହାରରେ ମିର୍ଚା ଧାନ ବହୁତ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଅଟେ। କିନ୍ତୁ ଆଜି ଆମେ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ଏପରି କିସମର ଧାନ ବିଷୟରେ କହିବୁ, ଯାହା ଚାଷ କରିବା ଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ଭଲ ଅମଳ ପାଇପାରିବେ।
ପୁସା ୧୪୬୦: ଏହା ହେଉଛି ଏକ ଉନ୍ନତ କିସମର ଧାନ ପ୍ରଜାତି । ଏହା ପାଚିଯାଏ ଏବଂ ୧୨୦ ରୁ ୧୨୫ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଅମଳକ୍ଷମ ହୋଇଯାଇଥାଏ । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ୧୨୫ ଦିନ ପରେ ଆପଣ ପୁସା-୧୪୬୦ ଧାନ ଅମଳ କରିପାରିବେ । ଯଦି ଆମେ ଏହି ଧାନର ଉତ୍ପାଦନ ବିଷୟରେ କହିବା, ତେବେ ପୁସା-୧୪୬୦ର ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷମତା ହେକ୍ଟର ପିଛା ୫୦ ରୁ ୫୫ କ୍ୱିଣ୍ଟାଲ ଅଟେ ।ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ କୃଷକ ଭାଇମାନେ ଏହାକୁ ଚାଷ କରି ଭଲ ରୋଜଗାର କରିପାରିବେ । ଏହି ଧାନର ଚାଉଳ ପତଳା ଏବଂ ଛୋଟ । ଆହୁରି ମଧ୍ୟ, ଏହା ଖାଇବା ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ୱାଦିଷ୍ଟ ।
ଆଇଆର ୩୬: ଏହା ଶୁଖା-୧ ପ୍ରଜାତିର ଧାନ । ଏହି ପ୍ରଜାତିର ଧାନ ୧୯୮୨ ମସିହାରେ ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା ଆଇଆର ୩୬ ୧୨୫ ଦିନରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାର ଅମଳ ହେକ୍ଟର ପିଛା ୪୫ ରୁ ୫୦ କ୍ୱିଣ୍ଟାଲ ହୋଇଥାଏ । ଯଦି ଆମେ ଏହାର ଶସ୍ୟ ବିଷୟରେ କହିବା, ତେବେ ଏହା ପତଳା ଏବଂ ଲମ୍ବା । ଏହାର ଖିରୀ ପାଇଣ ପ୍ରାୟତଃ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ, ଏହି ଚାଉଳରୁ ତିଆରି ଖିରୀ ଖାଇବାକୁ ବହୁତ ସ୍ୱାଦିଷ୍ଟ ।
ପୁସାସୁଗନ୍ଧ ୩ : ୨୦୦୧ ମସିହାରେ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏହି ପ୍ରଜାତି ଧାନକୁ ବିକଶିତ କରିଥିଲେ ।ବାସମତି ଧାନ ଚାଷ କରୁଥିବା ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଧ୍ୟାନରେ ରଖି ଏହି ପ୍ରଜାତିର ବିକାଶ କରାଯାଇଥିଲା । ପୁସାସୁଗନ୍ଧ-୩ ପାଇଁ ପଞ୍ଜାବ, ହରିୟାଣା, ପଶ୍ଚିମ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ, ବିହାର, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ, ଜାମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀର ଏବଂ ଛତିଶଗଡର ମାଟି ଏବଂ ଜଳବାୟୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଟେ। ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏହି ରାଜ୍ୟଗୁଡିକର କୃଷକମାନେ ପୁସା ସୁଗନ୍ଧ-୩ ଚାଷ କରି ଭଲ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନ କରିପାରିବେ ।
ପିଆର ୧୨୨: ପିଆର ୧୨୨ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ବହୁତ ସମୟ ନେଇଥାଏ । ପଞ୍ଜାବର ଜଳବାୟୁ ଏହି ପ୍ରଜାତିର ଧାନ ଚାଷ ପାଇଁ ପ୍ରଜ୍ୟୁଜ ଅଟେ । ପଞ୍ଜାବ ବଜାରକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏହି ପ୍ରଜାତି ଧାନର ବିକାଶ କରିଥିଲେ ।ଏହି ଧାନ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ୧୪୭ ଦିନ ଲାଗିଥାଏ । ଏହାର ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷମତା ହେକ୍ଟର ପିଛା ୭.୮ ଟନ୍ ଅଟେ । ଯଦି ପଞ୍ଜାବର କୃଷକ ଭାଇମାନେ ଚାହାଁନ୍ତି, ସେମାନେ PR-121, PR -114 ଏବଂ PR -113 ମଧ୍ୟ ଚାଷ କରିପାରିବେ ।ଏହି କିସମଗୁଡିକ ପଞ୍ଜାବର ଜଳବାୟୁ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଟେ ।