ମତ୍ସ୍ୟ ଚାଷ ହେଉଛି ଭାରତର ଏକ ପ୍ରମୁଖ କୃଷି ଶିଳ୍ପ। ମିଶ୍ରିତ ମତ୍ସ୍ୟ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀଟି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତିର ମାଛଗୁଡ଼ିକୁ ଏକାଠି ଚାଷ କରିବାକୁ କୁହାଯାଏ। ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଉଚ୍ଚ ଉତ୍ପାଦନ, ଖାଦ୍ୟ ସମ୍ପଦର ସଦୁପଯୋଗ, ଜଳ ଗୁଣବତ୍ତା ପରିଚାଳନା ଏବଂ ଅଧିକ ଆର୍ଥିକ ଲାଭ ଭଳି ବିଭିନ୍ନ ସୁବିଧା ରହିଛି। ମିଶ୍ରିତ ମତ୍ସ୍ୟ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀ ଅନ୍ତର୍ଗତ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ମାଛଗୁଡ଼ିକୁ ଏକାଥରକେ ଚାଷ କରାଯାଏ। ଏଥିପାଇଁ କାର୍ପ, କାତଲା, ପାଙ୍ଗାସିୟସ, ଟିଲାପିଆ ଇତ୍ୟାଦି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତିର ମାଛଗୁଡ଼ିକୁ ମିଶ୍ରିତ ଭାବେ ଏକ ପୋଖରୀରେ ଚାଷ କରାଯାଇଥାଏ। ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ ପୋଲିକଲଚର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ।ଏକ ସାଧାରଣ ଚାଷୀ କିପରି ସହଜରେ ମିଶ୍ରିତ ମତ୍ସ୍ୟ ଚାଷ କରିପାରିବେ, ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା।
ଆଇକାରର (ICAR) ଅନୁସନ୍ଧାନ ଅନୁଯାୟୀ, ମିଶ୍ରିତ ମତ୍ସ୍ୟ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀରେ କାର୍ପ, କାତଲା, ପାଙ୍ଗାସିୟସ ଓ ଟିଲାପିଆ ମାଛଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଉପଯୁକ୍ତ ମିଶ୍ରଣ ରଖିବା ଉଚିତ। ଏଥିପାଇଁ ସେମାନେ 40% କାର୍ପ, 30% କାତଲା, 20% ପାଙ୍ଗାସିୟସ ଓ 10% ଟିଲାପିଆ ମାଛଙ୍କୁ ଚାଷ କରିବାକୁ ସୁପାରିଶ କରିଛନ୍ତି। ତାମିଲନାଡୁ କୃଷି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
(TNAU) ଦ୍ଵାରା କରାଯାଇଥିବା ଏକ ଗବେଷଣାରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଛି ଯେ, ମିଶ୍ରିତ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରତି ଏକର ପୋଖରୀରେ 6 ଟନରୁ ଅଧିକ ମାଛ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଇପାରିବ। ଏହା ଏକକ ପ୍ରଜାତି ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀ ଅପେକ୍ଷା ପ୍ରାୟ ଦୁଇଗୁଣ ଅଧିକ।
ମିଶ୍ରିତ ମତ୍ସ୍ୟ ଚାଷର ଲାଭ:
ଉଚ୍ଚ ଉତ୍ପାଦନ: ମିଶ୍ରିତ ମତ୍ସ୍ୟ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଏକାଧିକ ପ୍ରଜାତିର ମାଛ ଥିବାରୁ ଉତ୍ପାଦନ ହାର ବୃଦ୍ଧି ପାଏ। ପ୍ରତି ଏକର ପୋଖରୀରେ 5 ଟନରୁ ଅଧିକ ମାଛ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଇପାରେ।
ଖାଦ୍ୟ ଜାଲବିନ୍ୟାସର ସଦୁପଯୋଗ: ବିଭିନ୍ନ ମାଛ ପ୍ରଜାତିଗୁଡ଼ିକ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଖାଦ୍ୟ ଜାଲବିନ୍ୟାସରେ ରହିଥାଆନ୍ତି। ଏଣୁ ଖାଦ୍ୟ ସମ୍ପଦର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିନିଯୋଗ କରାଯାଇପାରେ।
ଜଳ ଗୁଣବତ୍ତା ପରିଚାଳନା: ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତିର ମାଛଗୁଡ଼ିକ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଜଳସ୍ତରରେ ରହିଥାଆନ୍ତି। ଏହାଦ୍ୱାରା ଜଳର ଗୁଣବତ୍ତା ପରିଚାଳନା କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ।
ଆର୍ଥିକ ଲାଭ: ମିଶ୍ରିତ ମତ୍ସ୍ୟ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଉଚ୍ଚ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଖାଦ୍ୟ ସମ୍ପଦର ସଦୁପଯୋଗ ହେତୁ ଆର୍ଥିକ ଲାଭ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ।
ପୋଖରୀ ପ୍ରସ୍ତୁତି:
ପ୍ରଥମେ ଚାଷୀ ଜଣକ ତାଙ୍କର ମତ୍ସ୍ୟ ଚାଷ ପୋଖରୀକୁ ଭଲଭାବେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ। ପୋଖରୀକୁ ଶୁଖାଇ ଖାଲି କରି ପରିଷ୍କାର କରିବା ଉଚିତ। ତା'ପରେ ପୋଖରୀର ତଳଭାଗରେ ସାମାନ୍ୟ ପରିମାଣରେ ଗଁଡ଼ଖତ କିମ୍ବା କମ୍ପୋଷ୍ଟ ସାର ମିଶାଇ ଦେବା ଉଚିତ। ଏହାପରେ ପୋଖରୀକୁ ପାଣି ପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ।
ମିଶ୍ରିତ ମତ୍ସ୍ୟ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଚାଷୀ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତିର ମାଛ ପୋନା ମିଶାଇ ଚାଷ କରିବେ। ଏଥିପାଇଁ ସେ କାର୍ପ, କାତଲା, ପାଙ୍ଗାସିୟସ, ଟିଲାପିଆ ଇତ୍ୟାଦି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତିର ମାଛ ବିହନ ସଂଗ୍ରହ କରିପାରିବେ। ଆଇକାର ସୁପାରିଶ ଅନୁଯାୟୀ, ସେ 40% କାର୍ପ, 30% କାତଲା, 20% ପାଙ୍ଗାସିୟସ ଓ 10% ଟିଲାପିଆ ପୋନାଙ୍କୁ ମିଶାଇ ପୋଖରୀରେ ଛାଡ଼ିପାରିବେ।
ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରଦାନ:
ମିଶ୍ରିତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତିର ମାଛଙ୍କୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, କାର୍ପମାନଙ୍କୁ ମାଛ ଚୂର୍ଣ୍ଣ, ଆଳୁ ଓ ଗହମ ଆଦି ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇପାରେ। କାତଲାମାନଙ୍କୁ କ୍ରଶର ମାଛ ଆହାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇପାରେ। ପାଙ୍ଗାସିୟସମାନଙ୍କୁ କ୍ରଶର ମାଛ ଆହାର ସହ ନଡ଼ିଆ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇପାରେ। ଟିଲାପିଆମାନଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟତଃ କ୍ରଶର ମାଛ ଆହାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇପାରେ। ଏହିପରି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲେ ସମସ୍ତ ପ୍ରଜାତିଙ୍କ ଖାଦ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ହୋଇପାରିବ।
ଜଳ ଗୁଣବତ୍ତା ପରିଚାଳନା:
ମିଶ୍ରିତ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଜଳ ଗୁଣବତ୍ତା ପରିଚାଳନା କରିବା ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। କାରଣ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତିର ମାଛଗୁଡ଼ିକ ଜଳର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ ରୁହନ୍ତି। ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, କାର୍ପମାନେ ଜଳର ତଳ ସ୍ତରରେ ରୁହନ୍ତି। କାତଲା ଓ ପାଙ୍ଗାସିୟସମାନେ ମଧ୍ୟ ସ୍ତରରେ ରୁହନ୍ତି। ଟିଲାପିଆମାନେ ଉପର ସ୍ତରରେ ରୁହନ୍ତି। ତେଣୁ ଚାଷୀଙ୍କୁ ପାଣିର pH,ଅକ୍ସିଜେନର ମାତ୍ରା ଇତ୍ୟାଦି ସଠିକ ଭାବେ ବଜାୟ ରଖିବାକୁ ପଡ଼ିବ।
ଏହି ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଗୁଡ଼ିକୁ ସଫଳତାର ସହିତ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାକୁ ହେଲେ ଚାଷୀଙ୍କୁ ସ୍ଥାନୀୟ କୃଷି ବିଜ୍ଞାନୀ ଓ ମତ୍ସ୍ୟ ବିଭାଗର ଅଧିକାରୀଙ୍କ ସହାୟତା ନେବାକୁ ପଡ଼ିବ। ସେମାନେ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ପରାମର୍ଶ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ପ୍ରଦାନ କରି ଚାଷୀଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରିବେ। ଏହିପରି କିଛି ପ୍ରୟାସ ଓ ସାବଧାନତା ଅବଲମ୍ବନ କଲେ କୌଣସି ଚାଷୀ ସହଜରେ ମିଶ୍ରିତ ମତ୍ସ୍ୟ ଚାଷ କରିପାରିବେ।