ଭାରତରେ ମହୁମାଛି ପାଇଁ ଉନ୍ନତ ପ୍ରଜାତି ମହୁମାଛି ମିଳିଥାଏ l ସମସ୍ତ ପାଞ୍ଚ ପ୍ରଜାତିର ମହୁ ଉତ୍ପାଦନର ଭିନ୍ନ ସାମର୍ଥ୍ୟ ଅଛି l ଏହି ପ୍ରଜାତିଗୁଡିକ ବିଭିନ୍ନ ଜଳବାୟୁ ପରିସ୍ଥିତି ପାଇଁ ଏବଂ ସମତଳ ଏବଂ ପାର୍ବତ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ପାଇଁ ଭିନ୍ନ l ସଠିକ୍ ପ୍ରଜାତି ବାଛିବା ପାଇଁ, ସେହି ଅଞ୍ଚଳର ତାପମାତ୍ରା ଏବଂ ଉଚ୍ଚତା ଅନୁଯାୟୀ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରଜାତି ବାଛିବା ଜରୁରୀ l ଯଦି ଜଣେ କୃଷକ ସମତଳ ପାଇଁ ପାର୍ବତ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଦେଶୀ ମହୁମାଛି ଚୟନ କରନ୍ତି ଏବଂ ଏଥିରୁ ଅଧିକ ମହୁ ଉତ୍ପାଦନ ଆଶା କରନ୍ତି, ତେବେ ଏହା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ l
କିଛି ଉନ୍ନତି ମହୁମାଛି ପ୍ରଜାତି:-
1) Apis dorsata
2) Apis florea
3) Apis cerana indica
4) Apis mellifera
5) Apis Melipona
ଏହି ଉନ୍ନତ ମହୁମାଛି ପ୍ରଥମ ଚାରି ପ୍ରଜାତି ପାଳିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ l ମେଲାପୋନା ଟ୍ରାଇଗୋନା ପ୍ରଜାତିର ମହୁର କୌଣସି ଆର୍ଥିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ନାହିଁ, ଏହା କେବଳ ୨୦-୩୦ ଗ୍ରାମ ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ଅଟେ l
ଆପିସ୍ ଡୋରସାଟା ( Apis dorsata)- ଏହା ସ୍ଥାନୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ପାର୍ବତ୍ୟ ମହୁମାଛି ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା l ଏହି ମାଛି ପ୍ରାୟ ୧୨୦୦ ମିଟର ମଧ୍ୟରେ ଏହା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ l ଏହା ୧୫୦୦ ମିଟର ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମିଳିଥାଏ ଏବଂ କେବଳ ବଡ଼ ଗଛ, ପୁରୁଣା ଅଟ୍ଟାଳିକା ଇତ୍ୟାଦି ଉପରେ ନିଜ ଘର ନିର୍ମାଣ କରିଥାଏ, ଏହାର ଭୟାନକ ପ୍ରକୃତି ଏବଂ ତୀକ୍ଷ୍ଣ ଦଂଶନ ଯୋଗୁଁ ଏହାକୁ ଚାଷ କରିବା କଷ୍ଟକର ହୋଇଥାଏ l ଏଥିରେ, ଗୋଟିଏ ବର୍ଷରେ ୩୦-୪୦ କିଲୋଗ୍ରାମ ମହୁ ମିଳିଥାଏ l
ଆପିସ୍ ଫ୍ଲୋରିଆ(Apis florea) - ଏହା ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ଛୋଟ ଆକାରର ମହୁମାଛି ଏବଂ ଏହା ସ୍ଥାନୀୟ ଭାଷାରେ ଛୋଟ କିମ୍ବା ହାଲୁକା ମହୁ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା l ଏହା ସମତଳ ଭୂମିରେ, ଛାତର କୋଣ ଇତ୍ୟାଦିରେ ବୁଦା ତିଆରି କରେ l ଏହାର ଛୋଟ ଆକାର ହେତୁ ଏହା କେବଳ ୨୦୦ ଗ୍ରାମରୁ ୨ କିଲୋଗ୍ରାମ ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ଅଟେ l
ଆପିସ୍ ଇଣ୍ଡିକା (Apis cerana indica)- ଏହା ଭାରତୀୟ ଉତ୍ପତ୍ତିର ଏକ ପ୍ରଜାତି ଏବଂ ପାହାଡ ଏବଂ ସମତଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାଏ l ଏହାର ଆକୃତି ଆପିସ୍ ଡୋର୍ସାଟା ଏବଂ ଆପିସ୍ ଫ୍ଲୋରିଆ ଭଳି ଦେଖିବାକୁ l ବନ୍ଦ ଘର, ଗୁମ୍ଫା କିମ୍ବା ଲୁକ୍କାୟିତ ସ୍ଥାନରେ ଘର ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ ଏହା ପସନ୍ଦ କରେ l ଏହି ପ୍ରଜାତିର ମହୁମାଛି ଆଲୋକକୁ ନାପସନ୍ଦ କରନ୍ତି l ଗୋଟିଏ ବର୍ଷରେ ୨ - ୫ କିଲୋଗ୍ରାମ ମହୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ l
ଆପିସ୍ ମେଲିଫେରା (Apis mellifera)- ଏହାକୁ ଇଟାଲୀୟ ମହୁ,ମାଛି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ, ଏହା ଆକାର ଏବଂ ପ୍ରକୃତିର ଏକ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଜାତି l ଏହାର ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗ ଏବଂ ଅଧିକ ପରିଶ୍ରମୀ ଅଭ୍ୟାସ ହେତୁ ଏହା ପାଳିବା ପାଇଁ ସର୍ବୋତ୍ତମ ପ୍ରଜାତି ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ l ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ପାଇଁ ୨-୨.୫ କିଲୋମିଟର ଦୂରତା ମଧ୍ୟ ଅତିକ୍ରମ କରିଥାଏ l ଏହି ପ୍ରଜାତିର ମହୁମାଛି ବର୍ଷରେ ହାରାହାରି ୫୦-୬୦ କିଲୋଗ୍ରାମ ଉତ୍ପାଦନ କରେ l ସର୍ବାଧିକ ମହୁ ପାଇଁ ଆପିସ୍ ମେଲିଫିଟା ପ୍ରଜାତିର ମହୁମାଛି ପାଳିବା ଲାଭଦାୟକ ଅଟେ l ଇଟାଲୀୟ ମହୁମାଛିରେ ବ୍ୟବହୃତ ଗୃହ ପ୍ରାୟ ୪୦-୮୦ ହଜାର ମହୁମାଛି ରହିଥାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ରାଣୀ ମହୁମାଛି, କିଛି ପୁରୁଷ ମହୁମାଛି ଏବଂ ଅନ୍ୟ ମହୁମାଛି ରହିଥାନ୍ତି l
ଇଟାଲୀୟ ମହୁମାଛି (Apis Melipona ) - ଇଟାଲୀୟ ମହୁମାଛିରେ ବ୍ୟବହୃତ ଗୃହରେ ପ୍ରାୟ ୪୦-୮୦ ହଜାର ମହୁମାଛି ରହିଥାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ରାଣୀ ମହୁମାଛି, କିଛି ପୁରୁଷ ଏବଂ ଅନ୍ୟ କର୍ମଚାରୀ ମହୁମାଛି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ l
ଅଧିକ ପଢ଼ନ୍ତୁ