ଛତୁ ଚାଷ ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ଲାଭଜନକ କୃଷି ବ୍ୟବସାୟ ଯାହାକି ଆପଣ ସ୍ୱଳ୍ପ ବିନିଯୋଗ ଏବଂ କମ୍ ସ୍ଥାନରୁ ଆରମ୍ଭ କରିପାରିବେ | ଭାରତରେ ଛତୁ ଚାଷ ଅନେକ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଆୟର ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ସ ଭାବରେ ଧୀରେ ଧୀରେ ବଢୁଅଛି | ବିଶ୍ୱବ୍ୟାପୀ ଆମେରିକା, ଚୀନ୍, ଇଟାଲୀ ଏବଂ ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡ ହେଉଛି ଛତୁ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ | ଭାରତରେ, ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ଛତୁ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାରେ ଅଗ୍ରଣୀ ଅଟେ, ତା’ପରେ ତ୍ରିପୁରା ଏବଂ କେରଳ |
ଏହି ଆର୍ଟିକିଲରେ ଆମେ ଆପଣଙ୍କୁ ପାଳ ଛତୁ, ଓଷ୍ଟର ଛତୁ ଏବଂ ବଟନ୍ ଛତୁ ଚାଷ କରିବା ପାଇଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦ୍ଧତି କହିବୁ |
ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଛତୁ | (Different types of mushrooms)
ଭାରତରେ ଛତୁ ଚାଷ ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ତିନି ପ୍ରକାର ଛତୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ବଟନ୍ ମଶରୁମ୍, ଓଷ୍ଟର ମଶରୁମ୍ ଏବଂ ପାଳ ଛତୁ ହେଉଛି | ଧାନ ନଡା ଛତୁ 35 - 40 ଡିଗ୍ରୀ ସେଲସିୟସ୍ ମଧ୍ୟରେ ଭଲ ଭାବରେ ବଢିଥାଏ | ଅନ୍ୟପଟେ ଓଷ୍ଟର ମଶରୁମ୍ ଉତ୍ତର ସମତଳ ଭୂମିରେ ବଢ଼ୁଥିବାବେଳେ ଶୀତ ଋତୁରେ ବଟନ୍ ମଶରୁମ୍ ବଢିଥାଏ | ବ୍ୟବସାୟ ପାଇଁ ଏହି ସମସ୍ତ ମଶରୁମ୍ ବିଭିନ୍ନ ଉର୍ଣ୍ଣତ ପଦ୍ଧତି ଏବଂ ଉର୍ଣ୍ଣତ କୌଶଳ ଦ୍ୱାରା ଚାଷ କରାଯାଇଥାଏ | ଛତୁ ଗୁଡ଼ିକ ବିଶେଷ ଶଯ୍ୟାରେ ବଢିଥାଏ ଯାହା କମ୍ପୋଷ୍ଟ ବେଡ୍ ଭାବରେ ଜଣାଯାଏ |
ବଟନ୍ ମଶରୁମ୍ ଚାଷ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା | (Button mushroom cultivation process)
କମ୍ପୋଷ୍ଟ ତିଆରି କରିବା | (Compost making)
ଛତୁ ଚାଷର ପ୍ରଥମ ପଦକ୍ଷେପ ହେଉଛି କମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ ଯାହା ଖୋଲା ସ୍ଥାନରେ କରାଯାଇଥାଏ | କମ୍ପୋଷ୍ଟ ୟାର୍ଡ ସାଧାରଣତଃ କଂକ୍ରିଟରେ ନିର୍ମିତ ପରିଷ୍କାର, ଉଠାଯାଇଥିବା ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ କରାଯାଏ ଯାହା ବଟନ୍ ଛତୁ ଚାଷ ପାଇଁ ହେଇଥାଏ | ସେଗୁଡିକ ଉଚ୍ଚା ସ୍ଥାନରେ ହେଇଥିବା ଦରକାର ଯେପରି ଜଳ ବା ଆଦ୍ରତା ନଡ଼ାରେ ଜମା ନ ହୁଏ | ଯଦିଓ କମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ ଖୋଲା ସ୍ଥାନରେ କରାଯାଇଥାଏ, ବର୍ଷା ଜଳରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ସେଗୁଡିକୁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ପାଲରେ ଆଚ୍ଛାଦିତ କରାଯାଇଥାଏ | ସାଧାରଣତଃ କମ୍ପୋଷ୍ଟ 2 ପ୍ରକାରର - ପ୍ରାକୃତିକ ଏବଂ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ କମ୍ପୋଷ୍ଟ | କମ୍ପୋଷ୍ଟ 100 X 50 X 15 ସେମି ପରିମାଣର ଟ୍ରେରେ ତିଆରି |
ଛତୁ ଚାଷ ପାଇଁ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ କମ୍ପୋଷ୍ଟ | (Synthetic compost for mushroom cultivation)
ସିନ୍ଥେଟିକ୍ କମ୍ପୋଷ୍ଟ ପାଇଁ ସାଧାରଣତଃ କଞ୍ଚା ଧାନ ନଡ଼ା, ୟୁରିଆ, କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଆମୋନିଅମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ / ଆମୋନିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ ଏବଂ ଜିପସମ୍ ଦରକାର | ନଡାକୁ 8 ରୁ 20 ସେମି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାଟିବା ଉଚିତ୍ | ଲମ୍ବ ଏହା ପରେ କମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ ଅଗଣାରେ ଏକ ପତଳା ସ୍ତର ଗଠନ ପାଇଁ ସମାନ ଭାବରେ ବିସ୍ତାର କରନ୍ତୁ | ଏହା ପରେ ଏହାକୁ ପାଣି ଛିଞ୍ଚି ଭଲ ଭାବରେ ଭିଜାଇ ରଖନ୍ତୁ | ପରବର୍ତ୍ତୀ ପଦକ୍ଷେପ ହେଉଛି ୟୁରିଆ, ଜିପସମ୍, କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ପରି ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଉପାଦାନକୁ ଓଦା ନଡ଼ା ସହିତ ମିଶ୍ରଣ କରି ଏକ ଗଦା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତୁ |
ପ୍ରାକୃତିକ କମ୍ପୋଷ୍ଟ | (Natural compost)
ଏଠାରେ ଆବଶ୍ୟକ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଘୋଡା ଗୋବର, କୁକୁଡ଼ା ଖତ, ଧାନ ନଡା ଏବଂ ଜିପସମ୍ |ନଡାକୁ ଭଲ ଭାବରେ କାଟିବା ଜରୁରୀ | ଧ୍ୟାନ ଦେବେ ଯେପରି ଘୋଡା ଗୋବର ଅନ୍ୟ ପଶୁମାନଙ୍କ ସହିତ ମିଶିନଥିବ | ଏହା ସତେଜ ଭାବରେ ସଂଗୃହିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ ଧ୍ୟାନ ଦେବେ ଯେ ତାହା ଯେପରି ବର୍ଷା ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିବ ନାହିଁ | ଉପାଦାନଗୁଡିକ ମିଶ୍ରିତ ହେବା ପରେ, ସେଗୁଡ଼ିକ ସମାନ ଭାବରେ କମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ ଅଗଣାରେ ବିସ୍ତାର କରନ୍ତୁ | ନଡ଼ାକୁ ଓଦା କରିବା ପାଇଁ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ପାଣି ଛିଞ୍ଚା କରନ୍ତୁ | ତାପରେ ଖତ କୁ ଦିଅନ୍ତୁ ଏବଂ ପ୍ରତି 2 ରୁ 3 ଦିନ ବ୍ୟବଧାନରେ ପାଣି ପକାନ୍ତୁ
ଟ୍ରେରେ କମ୍ପୋଷ୍ଟ ଭରିବା | (Filling the compost in the tray)
ପ୍ରସ୍ତୁତ କମ୍ପୋଷ୍ଟ ଗାଢା ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ହେଇଥାଏ | ଯେତେବେଳେ ଆପଣ କମ୍ପୋଷ୍ଟକୁ ଟ୍ରେରେ ଭରନ୍ତି, ଏହା ଅତ୍ୟଧିକ ଓଦା କିମ୍ବା ଅଧିକ ଶୁଷ୍କ ହେବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ | ଯଦି କମ୍ପୋଷ୍ଟ ଶୁଖିଗଲା ତେବେ କିଛି ବୁନ୍ଦା ପାଣି ସ୍ପ୍ରେ କରନ୍ତୁ | ଯଦି ଅତ୍ୟଧିକ ଆର୍ଦ୍ର, ତେବେ କିଛି ଜଳକୁ ବାଷ୍ପୀଭୂତ ହେବାକୁ ଦିଅନ୍ତୁ | କମ୍ପୋଷ୍ଟ ବିସ୍ତାର କରିବା ପାଇଁ ଟ୍ରେଗୁଡିକର ଆକାର ଆପଣଙ୍କ ସୁବିଧା ଅନୁଯାୟୀ କରିପାରନ୍ତି | କିନ୍ତୁ, ଏହା 15 ରୁ 18 ସେମି ଗଭୀର ହେବା ଜରୁରୀ | ନିଶ୍ଚିତ କରନ୍ତୁ ଯେ ଟ୍ରେଗୁଡିକ ନରମ କାଠରେ ନିର୍ମିତ | ଟ୍ରେଗୁଡିକ କମ୍ପୋଷ୍ଟରେ ଧାରରେ ଭରାଯାଇ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ସମତଳ ହେବା ଜରୁରୀ |
ସ୍ପାଉନିଂ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Spooning process)
ସ୍ପାଉନିଂ ହେଉଛି ଛତୁ ଭୃଣ କୁ ବିଛଣାରେ ବୁଣିବାର ପ୍ରକ୍ରିୟା | ଛତୁ ଭୃଣ ସାଧାରଣତଃ ଲାବ୍ରୋଟୋରୀ ରେ ମିଳିଥାଏ |ତାହାକୁ ଆଣି ଖବର କାଗଜ ଉପରେ କାଢନ୍ତୁ | ତାପରେ ବେଡ଼ ଉପରେ କଡରେ କଡରେ ଏବଂ ଉପରେ ପକାନ୍ତୁ | ସ୍ପାଉନିଂ ଉପରେ ପୁରୁଣା ଖବରକାଗଜ ସହିତ ଟ୍ରେଗୁଡ଼ିକୁ ଘୋଡାନ୍ତୁ | ତାପରେ ଆର୍ଦ୍ରତା ଏବଂ ଆର୍ଦ୍ରତା ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ସିଟ୍ ଅଳ୍ପ ପାଣିରେ ସିଞ୍ଚନ କରନ୍ତୁ | ଉପର ଟ୍ରେ ଏବଂ ଛାତ ମଧ୍ୟରେ ଅତି କମରେ 1 ମିଟରର ଏକ ହେଡ୍ ସ୍ପେସ୍ ରହିବା ଜରୁରୀ |
କେସିଙ୍ଗ୍ | (Cutting)
ବଗିଚା ମାଟି ସହିତ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଚୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ଚୋପା, ପତଳା ଗାଇଗୋବର କୁ ମିଶ୍ରଣ କରି କେସିଙ୍ଗ୍ ମାଟି ତିଆରି ହୁଏ |କ୍ଷାର କମ ରହିବା ଉଚିତ୍ | ଥରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଗଲେ, କୀଟନାଶକ, ନେମାଟୋଡ୍, କୀଟପତଙ୍ଗ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଛାଞ୍ଚକୁ ମାରିବା ପାଇଁ କେସିଙ୍ଗ୍ ମାଟିକୁ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ପଡିବ |ଷ୍ଟେରିଲାଇଜେସନ୍ କରିବା ପାଇଁ ଫର୍ମାଲିନ୍ ସଲ୍ୟୁସନ୍ କିମ୍ବା ଷ୍ଟିମିଂ ଦ୍ୱାରା ଏହାର ଚିକିତ୍ସା କରି କରାଯାଇପାରିବ | କମ୍ପୋଷ୍ଟରେ କେସିଙ୍ଗ୍ ମାଟି ବିସ୍ତାର ହେବା ପରେ ତାପମାତ୍ରା 25⁰C ରେ 72 ଘଣ୍ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରଖାଯାଏ ଏବଂ ତା’ପରେ 18⁰C କୁ ଖସିଯାଏ | ମନେରଖନ୍ତୁ ଯେ କେସିଙ୍ଗ୍ ବହୁତ ସତେଜ ବାୟୁ ପାଇବା ଆବଶ୍ୟକ | ତେଣୁ କୋଠରୀରେ କେସିଙ୍ଗ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଭେଣ୍ଟିଲେସନ୍ ସୁବିଧା ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ |
ଫସଲ (Crop)
15 ରୁ 20 ଦିନ କେସିଙ୍ଗ୍ ପରେ, ଛୋଟ ଛୋଟ ଛତୁ ଗୁଡିକ ଆଖିଦୃଶିଆ ହେବା ଆରମ୍ଭ କରେ | ଧଳା ରଙ୍ଗର, ଛୋଟ ଆକାରର ବଟନ୍ଗୁଡ଼ିକ ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟର 5 ରୁ 6 ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ବିକାଶ ଆରମ୍ଭ କରେ | ଛୋଟ ଷ୍ଟେମ୍ ଉପରେ କ୍ୟାପ୍ ଗୁଡ଼ି ଦେଖିବା ପରେ ଛତୁ ଅମଳ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ |
ଅମଳ (Harvest)
ଅମଳ ସମୟରେ, ପ୍ରଥମେ ଛତୁ ର ମୂଳ କୁ ଧୀରେ ଦବାନ୍ତୁ ତାପରେ ଛତୁ ର ମୂଳକୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ମୋଡ଼ନ୍ତୁ | କାରଣ ମୋଡିବା ଦ୍ଵାରା ଚତୁର ମୂଳ ଅର୍ଥାତ ମାଇସେଲିଆଲ୍ ସୂତା ଏବଂ ମୃତ୍ତିକା କଣିକାଗୁଡ଼ିକ ସହଜରେ ଅଲଗା ହେଇଥାଏ ଏବଂ ଅମଳ ପାଇଁ ସହଜ ହେଇଥାଏ |
ପାଳ ଛତୁ କିପରି ଚାଷ କରିବେ (How to cultivate straw mushrooms)
ଏସିଆର ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଭାଗରେ ଧାନ ନଡ଼ା ଛତୁ ଚାଷ କରାଯାଏ | ଏହାର ସ୍ୱାଦ ହେତୁ ଏହା ସବୁଠାରୁ ଲୋକପ୍ରିୟ ଛତୁ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ | ବଟନ୍ ମଶରୁମ୍ ପରି, ସେଗୁଡିକ ଛାୟା ତଳେ କିମ୍ବା ଭଲ ପବନ ଚଳପ୍ରଚଳ ହେଉଥିବା କୋଠରୀରେ ଭଲ ବଢିଥାଏ |
ଛତୁ ସ୍ପର୍ମ କୁ ବୁଣିବ ପ୍ରକ୍ରିୟା (The process of sowing sperm)
ସାଧାରଣତଃ ଛତୁ ସ୍ପର୍ମ କୁ ଭିଜାଯାଇଥିବା ଧାନ ନଡ଼ା ଉପରେ ପକାଯାଇଥାଏ | ଛତୁ ସ୍ପର୍ମ ସାଧାରଣତଃ କାଚ ବୋତଲ ରେ ମିଳିଥାଏ | ସ୍ପର୍ମ ବୋତଲ ରେ ଗହମ କିମ୍ବା ବୁଟ ଡାଲି ପକାଯାଇ ଥାଏ ଯେପରି ସେଥିରେ ସ୍ପର୍ମ ଲାଗିବ ତାପରେ ସେଗୁଡିକୁ ଧାନ ନଡ଼ା ଉପରେ ବିଞ୍ଚଯାଏ | ତାପରେ ଏହାକୁ ଜରି ପାଲ ଦ୍ଵାରା ଘୋଡାଇଦିଆଯାଏ |
ଭାରତରେ ଏହି କିସମର ଛତୁ ଧାନ ନଡ଼ାରେ ଚାଷ କରାଯାଏ | ଭଲ ଶୁଖାଯାଇଥିବା ଏବଂ ଲମ୍ବା ନଡ଼ା 8 ରୁ 10 ସେମି ବ୍ୟାସ ବିଶିଷ୍ଟ ବନ୍ଧରେ ବନ୍ଧା ଯାଏ | ତା’ପରେ ସେଗୁଡିକ 70 ରୁ 80 ସେମି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମାନ ଲମ୍ବରେ କଟା ଯାଇ 12 ରୁ 16 ଘଣ୍ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପାଣିରେ ଭିଜାଯାଏ | ତାପରେ ଏହାକୁ ଭଲଭାବେ ପାଣି ନିଗିଡାବାପାଇଁ ଛାଡିଦିଆଯାଏ |
ଶଯ୍ୟା ପ୍ରସ୍ତୁତି | (Bed preparation)
ଯେହେତୁ ଛତୁ ଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ବେଡ଼ ରେ ଚାଷ କରାଯାଏ, ତେଣୁ ଇଟା ଏବଂ ମାଟିରେ ନିର୍ମିତ ମୂଳଦୁଆ ମଜବୁତ ହେବ ଉଚିତ୍ | ବେଡ଼ ର ଆକାର ଶଯ୍ୟାଠାରୁ ଟିକିଏ ବଡ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ ଶଯ୍ୟାର ଓଜନ ଧରି ରଖିବା ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହେବା ଉଚିତ | ମୂଳଦୁଆର ଆକାରର ଏକ ବାଉଁଶ ଫ୍ରେମ୍ ଫାଉଣ୍ଡେସନ୍ ଉପରେ ରଖାଯାଏ | ଭିଜାଯାଇଥିବା ନଡ଼ାରୁ ଅତି କମରେ 4 ଟି ବଣ୍ଡଲ୍ ଫ୍ରେମ୍ ଉପରେ ରଖନ୍ତୁ | ଅନ୍ୟ 4 ଟି ବଣ୍ଡଲ୍ କୁ ଓଲଟା ଭାବରେ ରଖନ୍ତୁ ଯେପରି ବେଡ଼ ସମତଳ ରହିବ | ଏହି 8 ଟି ବଣ୍ଡଲ୍ ଏକତ୍ର ଶଯ୍ୟାର ପ୍ରଥମ ସ୍ତର ଗଠନ କରନ୍ତୁ | ପ୍ରଥମ ସ୍ତରରୁ ପ୍ରାୟ 12 ସେମି ଦୂରରେ, ସ୍ପର୍ମ ବୋଳା ଯାଇଥିବା ଶସ୍ୟ ବିଛାନ୍ତୁ |
ଶେଷ ସ୍ତର ତିଆରି ହେବା ପରେ, ଏକ ସ୍ୱଚ୍ଛ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ସିଟ୍ ସହିତ ପୁରା ଶଯ୍ୟାକୁ ଘୋଡାନ୍ତୁ | ଯେପରି ଜରି ପାଲ ବେଡ଼ରେ ଲାଗିବନି ତାର ବ୍ୟବସ୍ତା କରନ୍ତୁ |
ସାଧାରଣତ, ଛତୁ 10 ରୁ 15 ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ବଢିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥାନ୍ତି | ଆଗାମୀ 10 ଦିନ ପାଇଁ ସେମାନେ ଭଲରେ ବଢି଼ଥାନ୍ତି | ଥରେ ଭଲଭାବେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଲେ ଫସଲ ଅମଳ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଯାଏ | ଏହି ମଶରୁମ୍ ଗୁଡିକ ସବୁକ୍ଷେତ୍ରରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଭଲ ଅଟେ |
ଓଷ୍ଟର ମଶରୁମ୍ କିପରି ଚାଷ କରିବେ | (How to cultivate oyster mushrooms)
ଯେଉଁଠାରେ ବଟନ୍ ମଶରୁମ୍ ପାଇଁ ଜଳବାୟୁ ପରିସ୍ଥିତି ଭଲ ହେଇ ନଥାଏ ଓଷ୍ଟର ମଶରୁମ୍ ସେଇଠାରେ ଚାଷ ହେଇଥାଏ | ଏହା ଚାଷ କରିବା ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ସରଳ ଏବଂ ଖାଇବା ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ସ୍ୱାଦିଷ୍ଟ | ସାଧାରଣତଃ ଏହି ମଶରୁମ୍ ରେ ଚର୍ବି ବହୁତ କମ୍ ଥିବାରୁ ଏହା ସାଧାରଣତ ମେଦବହୁଳ, ମଧୁମେହ ଏବଂ ରକ୍ତ ଚାପରେ ପୀଡିତ ଲୋକ ଙ୍କୁ ଏହା ଖାଇବା କୁ କୁହାଯାଏ |
ଓଷ୍ଟର ଛତୁ ମଧ୍ୟମ ତାପମାତ୍ରାରେ ବଢିପାରେ ଯାହା 20 - 30 C ରୁ ଏବଂ ଆର୍ଦ୍ରତା 55-70 ପ୍ରତିଶତ ମଧ୍ୟରେ ବର୍ଷକୁ 6 - 8 ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହେଇଥାଏ | ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁ ରେ ଯଦି ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଆଦ୍ରତା ଏବଂ ତାପମାତ୍ରା ର ବ୍ୟବସ୍ତା କରାଯାଇ ପାରିବ ତେବେ ଏହା ମଧ୍ୟ ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ | ପାହାଡ଼ିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ - ମାର୍ଚ୍ଚ କିମ୍ବା ଏପ୍ରିଲ୍ ରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର କିମ୍ବା ଅକ୍ଟୋବର ମଧ୍ୟରେ ଏବଂ ନିମ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ସେପ୍ଟେମ୍ବର କିମ୍ବା ଅକ୍ଟୋବର ରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ କିମ୍ବା ଏପ୍ରିଲ୍ ମାସ ରେ ସବୁଠାରୁ ଭଲ ବଢିଥାଏ
ଓଷ୍ଟର ଛତୁ ଚାଷ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଚାରି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ |
ଯଥା :
1. ଛତୁ ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି |
2. ସବଷ୍ଟ୍ରେଟ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି |
3. ସବଷ୍ଟ୍ରେଟ୍ ର ସ୍ପାଉନିଂ |
4. ଫସଲ ପରିଚାଳନା
ସେଲୁଲୋଜ୍ ଏବଂ ଲିଗ୍ନାନ୍ ଥିବା ଅନେକ ଏଗ୍ରୋ-ଆବର୍ଜନାରେ ଓଷ୍ଟର ଛତୁ ଚାଷ କରାଯାଇପାରେ | ସାଧାରଣତଃ ସେଲୁଲୋଜ ଅଧିକ ଏନଜାଇମ୍ ଉତ୍ପାଦନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ, ଯାହା ଅଧିକ ଛତୁ ଅମଳ ଦେଇଥାଏ | ଏଗୁଡ଼ିକରେ ଧାନ, ଗହମ / ରାଗି, ଡାଲି ଏବଂ ମକର ପତ୍ର, ମିଲେଟ ଏବଂ କପା, ବ୍ୟବହୃତ ସାଇଟ୍ରୋନେଲା ପତ୍ର, ଆଖୁ ବାଗାସେ, ଧୂଳି, ଜଟ ଏବଂ ସୂତା ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ, ଚା ପତ୍ରର ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ, ଅଦରକାରୀ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଏବଂ ବଟନ୍ ଛତୁ ର ସିନ୍ଥେଟିକ୍ କମ୍ପୋଷ୍ଟ ରହିଥାଏ |ଶିଳ୍ପ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଯେପରିକି ପେପର ମିଲ୍ ସ୍ଲେଜ୍, କଫି ଉପାଦାନ, ତମାଖୁ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଇତ୍ୟାଦି ବ୍ୟବହାର କରି ମଧ୍ୟ ଏହି ଛତୁ ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ |