1. କୃଷି ବିଶ୍ବକୋଷ

Vermi-compost: ଥରେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ ଲାଭ ହେବ ଦ୍ଵିଗୁଣ

ଆମେ ଚାଷ ପାଇଁ ଏହି ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ତଥା ବ୍ୟୟବହୁଳ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଆଗ୍ରହୀ ଉତ୍ସାହୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଗାଇଡ୍ ପ୍ରଦାନ କରି ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ତିଆରି କରିବାର କଳା ସମ୍ପର୍କରେ ଆପଣଙ୍କୁ ଜଣାଇବୁ |

Omkar Mohanty
Omkar Mohanty
Vermi-compost: ଥରେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ ଲାଭ ହେବ ଦ୍ଵିଗୁଣ  pic credit @pexel,@canva

Vermi-compost: ଥରେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ ଲାଭ ହେବ ଦ୍ଵିଗୁଣ pic credit @pexel,@canva

ନିରନ୍ତର କୃଷିର ଚିରସ୍ଥାୟୀ ଦୃଶ୍ୟ ପଟରେ ଜୈବିକ ସାରର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ | ଜୈବିକ କୃଷି ଜଗତରେ ଏହିପରି ଏକ “ସବୁଜ ସୁନା” ହେଉଛି ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ - ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟିଂର (Vermicompost) ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଏକ ପୁଷ୍ଟିକର ସମୃଦ୍ଧ, ଜୈବିକ ସାର | ଏହି ପ୍ରବନ୍ଧଟି ମୃତ୍ତିକାରେ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଉଦ୍ଭିଦ ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ପରିବେଶ ସ୍ଥିରତା ଉପରେ ଏହାର ସକରାତ୍ମକ ପ୍ରଭାବ ଉପରେ ଆଲୋକ ପ୍ରଦାନ କରି କ୍ଷେତରେ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ବ୍ୟବହାର କରିବାର ଅଗଣିତ ଉପକାର ବିଷୟରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରେ |

ଅତିରିକ୍ତ ଭାବରେ, ଆମେ ଚାଷ ପାଇଁ ଏହି ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ତଥା ବ୍ୟୟବହୁଳ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଆଗ୍ରହୀ ଉତ୍ସାହୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଗାଇଡ୍ ପ୍ରଦାନ କରି ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ତିଆରି କରିବାର କଳା ସମ୍ପର୍କରେ ଆପଣଙ୍କୁ ଜଣାଇବୁ |

କ୍ଷେତରେ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ବ୍ୟବହାର କରିବାର ଲାଭ:

1. ପୁଷ୍ଟିକର ସମୃଦ୍ଧ ମୃତ୍ତିକା ସଂଶୋଧନ:
ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ (Vermicompost) ହେଉଛି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ପୁଷ୍ଟିକର ଶକ୍ତି | ପୃଥିବୀ କୀଟମାନଙ୍କର ହଜମ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥକୁ ଏକ ରୂପରେ ବିଭକ୍ତ କରେ ଯାହା ଉଦ୍ଭିଦମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସହଜରେ ଉପଲବ୍ଧ | ଫଳସ୍ୱରୂପ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ, ଫସଫରସ୍, ପୋଟାସିୟମ୍, ମାଇକ୍ରୋନ୍ୟୁଟ୍ରିଏଣ୍ଟସ୍ ଏବଂ ଉପକାରୀ ମାଇକ୍ରୋଅର୍ଗାନ୍ସ ସହିତ ଭରପୂର ଅଟେ, ଫସଲ ପାଇଁ ଏକ ସନ୍ତୁଳିତ ଏବଂ ସହଜରେ ଗ୍ରହଣ ଯୋଗ୍ୟ ପୁଷ୍ଟିକର ଉତ୍ସ ଯୋଗାଇଥାଏ |

2. ଉନ୍ନତ ମୃତ୍ତିକା ଗଠନ:
ଉଦ୍ଭିଦ ବୃଦ୍ଧିରେ ମାଟିର ଭୌତିକ ଗଠନ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ | ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ (Vermicompost) ଏହାର ଜଳ ଧାରଣ କ୍ଷମତା, ଜଳବାୟୁ ଏବଂ ଜଳ ନିଷ୍କାସନରେ ଉନ୍ନତି କରି ମୃତ୍ତିକାର ଗଠନକୁ ବଢ଼ାଇଥାଏ | ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟର ହ୍ୟୁମସ୍-ସମୃଦ୍ଧ ରଚନା ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ମୃତ୍ତିକା କଣ୍ଡିସନର ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ, ମୂଳ ବିକାଶ ଏବଂ ପୁଷ୍ଟିକର ଅବଶୋଷଣ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ |

3. ଉନ୍ନତ ଉଦ୍ଭିଦ ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ଫଳ:
ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟର (Vermicompost) ପ୍ରୟୋଗ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ଉଦ୍ଭିଦ ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ଅଧିକ ଫସଲ ଅମଳ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ | ଉନ୍ନତ ପୁଷ୍ଟିକର ଉପଲବ୍ଧତା ଏବଂ ମୃତ୍ତିକାର ଗଠନ ଉନ୍ନତ ଉଦ୍ଭିଦ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକତା ଏବଂ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନରେ ସହାୟକ ହୁଏ | ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା କୃଷକମାନେ ପ୍ରାୟତ ସୁସ୍ଥ, ଅଧିକ ସ୍ଥାୟୀ ଫସଲର ଲାଭ ଉଠାଇଥାନ୍ତି |

4. ପ୍ରାକୃତିକ କୀଟ ଏବଂ ରୋଗ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ:
ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟରେ (Vermicompost) ଉପକାରୀ ମାଇକ୍ରୋଅର୍ଗାନ୍ସ ଏବଂ ଏନଜାଇମ୍ ଥାଏ ଯାହା କୀଟନାଶକ ଏବଂ ରୋଗରୁ ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବ | ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟରେ ଚିଟିନେଜ୍ ଉତ୍ପାଦନ କରୁଥିବା ଜୀବାଣୁଙ୍କର ଉପସ୍ଥିତି, ରାସାୟନିକ କୀଟନାଶକ ପାଇଁ ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ବିକଳ୍ପ ଯୋଗାଇ ପାଥୋଜେନିକ୍ ଜୀବମାନଙ୍କୁ ଦମନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ |

5. ସନ୍ତୁଳିତ pH ସ୍ତର:
ଉଦ୍ଭିଦମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଉପଯୁକ୍ତ ପୋଷକ ତତ୍ତ୍ୱ ପାଇବା ପାଇଁ ମାଟିରେ ସଠିକ୍ pH ସ୍ତର ବଜାୟ ରଖିବା ଜରୁରୀ | ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ମାଟିର pH କୁ ବଫର୍ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ, ଉଦ୍ଭିଦ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଅଧିକ ସନ୍ତୁଳିତ ଏବଂ ସ୍ଥିର ପରିବେଶ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରେ | ଏହା ବିଶେଷତ ସେହି ଅଞ୍ଚଳରେ ଉପକାରୀ ଅଟେ ଯେଉଁଠାରେ ମୃତ୍ତିକାର ଅମ୍ଳତା କିମ୍ବା କ୍ଷାର କ୍ଷମତା କୃଷି ପାଇଁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ |

6. ରାସାୟନିକ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ହ୍ରାସ:
ପାରମ୍ପାରିକ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରାୟତ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ସାରର ବ୍ୟବହାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ, ଯାହା ମୃତ୍ତିକାର ଅବକ୍ଷୟ ଏବଂ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର କାରଣ ହୋଇପାରେ | ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ଏକ ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ବିକଳ୍ପ ପ୍ରଦାନ କରେ, ରାସାୟନିକ ଇନପୁଟ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ହ୍ରାସ କରେ ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ |

7. ପରିବେଶ ସ୍ଥିରତା:
ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପୁନ ବ୍ୟବହାରର ଏକ ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ପଦ୍ଧତି | ଜୈବିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁକୁ ଲ୍ୟାଣ୍ଡଫିଲରୁ ଅଲଗା କରି ଏହାକୁ ପୁଷ୍ଟିକର ସମୃଦ୍ଧ କମ୍ପୋଷ୍ଟରେ ପରିଣତ କରି ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ହ୍ରାସ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ଏବଂଜୈବିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ନିଷ୍କାସନର ପରିବେଶ ପ୍ରଭାବକୁ ହ୍ରାସ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ |

8. ମୂଲ୍ୟ-ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀ ଚାଷ:
ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପୁନ ବ୍ୟବହାରର ଏକ ଉପାଦାନ ଭାବରେ, ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ (Vermicompost) କୃଷକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ବ୍ୟୟବହୁଳ ସମାଧାନ | ଏହାର ଉତ୍ପାଦନ ଜୈବିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ, ଏହାକୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖର୍ଚ୍ଚ ନକରି ମାଟିର ଉର୍ବରତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଏକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସକ୍ଷମ ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀ ବିକଳ୍ପ ଭାବରେ ପରିଣତ କରେ |

9. ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ର-ଚାଷ ସଶକ୍ତିକରଣ
କ୍ଷୁଦ୍ର ଏବଂ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଭିତ୍ତିକ କୃଷି ପଦକ୍ଷେପ ପାଇଁ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଟେ | ଏହାର ସରଳତା ଏବଂ ସ୍ୱଳ୍ପ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ବିନିଯୋଗ ଏହାକୁ ବ୍ୟାପକ କୃଷକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଲବ୍ଧ କରାଇଥାଏ, ସ୍ଥାନୀୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟକୁ ସ୍ଥାୟୀ କୃଷି ଅଭ୍ୟାସ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ସଶକ୍ତ କରିଥାଏ |

ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ କିପରି ତିଆରି କରିବେ:

ବର୍ତ୍ତମାନ ଯେହେତୁ ଆମେ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟର (Vermicompost) ଉପକାରିତା ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିଛୁ, ଆସନ୍ତୁ ଏହାକୁ ତିଆରି କରିବାର ବ୍ୟବହାରିକ ଦିଗକୁ ଯିବା | ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ ଜିଆମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ଯାହା ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥକୁ ପୁଷ୍ଟିକର ସମୃଦ୍ଧ କମ୍ପୋଷ୍ଟରେ ବିଭକ୍ତ କରେ | ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ ଏଠାରେ ଏକ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ:

1: ଏକ ଉପଯୁକ୍ତ ପାତ୍ର ବାଛନ୍ତୁ

ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ (Vermicomposting) ପାଇଁ ଏକ ପାତ୍ର ଚୟନ କରନ୍ତୁ | ବିକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକରେ ବିନ୍, କାଠ ବାକ୍ସ, କିମ୍ବା ପୁନନିର୍ମିତ ପାତ୍ରଗୁଡିକ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ | ଆବଶ୍ୟକ ଏରୋବିକ୍ ସ୍ଥିତିକୁ ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଡ୍ରେନେଜ୍ ଛିଦ୍ର ଏବଂ ଭେଣ୍ଟିଲେସନ୍ ନିଶ୍ଚିତ କରନ୍ତୁ |

2: ସାମଗ୍ରୀ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତୁ

ସବୁଜ ଏବଂ ବାଦାମୀ ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥର ମିଶ୍ରଣ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତୁ | ସବୁଜ ସାମଗ୍ରୀରେ ରୋଷେଇ ଘରର ସ୍କ୍ରାପ୍ (ଫଳ ଏବଂ ପନିପରିବା ଚୋପା, କଫି ଗ୍ରାଉଣ୍ଡ) ଏବଂ ତାଜା ଉଦ୍ଭିଦ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ | ବ୍ରାଉନ୍ ସାମଗ୍ରୀଗୁଡ଼ିକ ଶୁଖିଲା ପତ୍ର, ନଡ଼ା, ଖଣ୍ଡିଆ ଖବରକାଗଜ ଏବଂ କାର୍ଡବୋର୍ଡକୁ ନେଇ ଗଠିତ |

3: ଶଯ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତୁ
2: 1 ଅନୁପାତରେ ସବୁଜ ଏବଂ ବାଦାମୀ ସାମଗ୍ରୀକୁ ମିଶାଇ ଶଯ୍ୟା ସାମଗ୍ରୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତୁ | ଏହି ମିଶ୍ରଣକୁ ଆର୍ଦ୍ର କରନ୍ତୁ ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହା ଏକ ରଙ୍ଗ୍ ଆଉଟ୍ ସ୍ପଞ୍ଜର ସ୍ଥିରତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପହଞ୍ଚେ | ପୋକ ପାଇଁ ଏକ ଆରାମଦାୟକ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ପାତ୍ରର ତଳେ ଶଯ୍ୟା ବିସ୍ତାର କରନ୍ତୁ |

4:ଉତ୍ତମ ପରିଣାମର ଜିଆ ମିଶାନ୍ତୁ (Earthworms)
ଶଯ୍ୟାରେ ଜିଆ (Earthworms) କୀଟ ମିଶାନ୍ତୁ | ଲାଲ୍ ୱିଗଲର୍ (ଇଜେନିଆ ଫେଟିଡା) ସାଧାରଣତ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟିଂରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ |

5: କୀଟମାନଙ୍କୁ ଖାଇବାକୁ ଦିଅନ୍ତୁ
ଧିରେ ଧିରେ ରୋଷେଇ ଘରର ସ୍କ୍ରାପ୍ ଏବଂ ଅତିରିକ୍ତ ଜୈବିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁକୁ ପାତ୍ରରେ ମିଶାନ୍ତୁ | ଅତ୍ୟଧିକ ଖାଇବା ଠାରୁ ଦୂରେଇ ରୁହନ୍ତୁ, କାରଣ ଏହା ଏକ ଅସନ୍ତୁଳନ ଏବଂ ଅପ୍ରୀତିକର ଦୁର୍ଗନ୍ଧର କାରଣ ହୋଇପାରେ | ଆର୍ଦ୍ରତାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ଏବଂ କୀଟନାଶକକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟକୁ ଏକ ଶଯ୍ୟା ସ୍ତର ସହିତ ଘୋଡାନ୍ତୁ |

6: ସର୍ତ୍ତଗୁଡିକ ବଜାୟ ରଖନ୍ତୁ
ପୋକ ପାଇଁ ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ଅବସ୍ଥା ନିଶ୍ଚିତ କରନ୍ତୁ | ଅତ୍ୟଧିକ ଉତ୍ତାପକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ବିନ୍ କୁ ଛାଇ ଅଞ୍ଚଳରେ ରଖନ୍ତୁ, ଏବଂ ଜଳଜଳ କିମ୍ବା ଶୁଷ୍କ ଅବସ୍ଥାକୁ ଏଡାଇବା ପାଇଁ ଆର୍ଦ୍ରତା ସ୍ତର ଉପରେ ନଜର ରଖନ୍ତୁ |

ଅମଳ ହୋଇଥିବା ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟକୁ (Vermicompost) ପୁଷ୍ଟିକର ସମୃଦ୍ଧ ମୃତ୍ତିକା ସଂଶୋଧନ ଭାବରେ ବଗିଚା ଶଯ୍ୟା କିମ୍ବା ହାଣ୍ଡି ଉଦ୍ଭିଦଗୁଡିକରେ ପ୍ରୟୋଗ କରନ୍ତୁ | ଭବିଷ୍ୟତରେ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ କୌଣସି ଅତିରିକ୍ତ କମ୍ପୋଷ୍ଟକୁ ଏକ ଆଚ୍ଛାଦିତ ପାତ୍ରରେ ରଖନ୍ତୁ |

ସ୍ଥାୟୀ ଏବଂ ଜୈବିକ କୃଷି ପ୍ରଣାଳୀର ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ପାଇଁ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ (Vermicomposting) ଏକ ଉତ୍ତମ ପ୍ରକ୍ରିୟା | ଏହାର ବହୁ ଉପକାର, ବର୍ଦ୍ଧିତ ମୃତ୍ତିକାର ଉର୍ବରତା ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ହ୍ରାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଏହା ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକର ଫସଲ ଚାଷ କରିବାକୁ ତଥା ପରିବେଶ ସଂରକ୍ଷଣରେ ସହଯୋଗ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିବା କୃଷକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ପତ୍ତି ଅଟେ | ଯେହେତୁ ଆମେ ଆଧୁନିକ କୃଷିରେ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ଅଧିକ ଦେଖୁଛେ, ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟିଂର ସରଳତା ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା କୃଷି ଏବଂ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ଅଧିକ ସ୍ଥାୟୀ ଏବଂ ସୁସଂଗତ ସମ୍ପର୍କ ପାଇଁ ଆଶାର ଏକ ଆଲୋକ ପ୍ରଦାନ କରେ |

Rice Disease: ଧାନ ଫସଲର 5 ଟି ମୁଖ୍ୟ ରୋଗ ଏବଂ ଏହାର ନିରାକରଣ

Sunflower Farming: ସୂର୍ଯ୍ୟମୁଖୀ ଚାଷରେ ମିଳୁଛି ପ୍ରବଳ ଲାଭ, ଜାଣନ୍ତୁ ନୂଆ ଉପାୟ

Like this article?

Hey! I am Omkar Mohanty. Did you liked this article and have suggestions to improve this article? Mail me your suggestions and feedback.

Share your comments