ଶୁଖିଲା ଜମିରେ ଛୋଟ ମିଲେଟ୍ ଚାଷ

Little millet: a crop susceptible to dryness and dehydration

ଲିଟିଲ୍ ମିଲେଟ୍ ବା ଛୋଟ ମିଲେଟ୍ (Panicum sumatrense), ଯାହାକୁ ବେଳେବେଳେ କୁଟକି ମିଲେଟ୍ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ l ଏହା ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଶସ୍ୟ ଶସ୍ୟ ଯାହା ପ୍ରାୟ 2700 ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବରୁ ଏସିଆରେ ଚାଷ କରାଯାଇଆସୁଛି | ନିକଟ ଅତୀତରେ ଭାରତର ଜନସାଧାରଣ ବିତରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଧୀନରେ ସବସିଡିଯୁକ୍ତ ଚାଉଳ ଏବଂ ଗହମ ସହିତ ମିଲେଟ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଧୀରେ ଧୀରେ ଭାରତୀୟ ଖାଦ୍ୟରେ ସ୍ଥାନିତ କରାଯାଇଛି ।

ଛୋଟ ମିଲେଟ ହେଉଛି ଏକ ଶସ୍ୟ ଯାହା ଶୀଘ୍ର ବଢିଥାଏ ଏବଂ ଉଭୟ ମରୁଡ଼ି ଏବଂ ଅଧିକ ଜଳପ୍ରବାହରେ ମଧ୍ୟ ଭଲଭାବରେ ଚାଷ କରାଯାଇପାରେ | ଖାଦ୍ୟ ଏବଂ ପଶୁପାଳନ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଏହା ଏକ ମହତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଫସଲ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ | କ୍ଷୁଦ୍ର ମିଲେଟ ଭାରତର ପୂର୍ବ ଘାଟରେ ପ୍ରଥମେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା ଏବଂ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା, ନେପାଳ ଏବଂ ମିଆଁମାରରେ ବିସ୍ତାର ହେବା ପୂର୍ବରୁ ସେଠାରେ ଥିବା ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କ ରୋଷେଇର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପାଦାନ ଭାବରେ ଦେଖାଯାଇଥିଲା | ଏହାର ଚାଷ ମୁଖ୍ୟତ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ଓଡିଶା ,ଛତିଶଗଡ ଏବଂ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ଆଦିବାସୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ସୀମିତ |

କ୍ଷୁଦ୍ର ମିଲେଟରେ ପ୍ରଚୁର କୋଲେଷ୍ଟ୍ରଲ ଥାଏ, ଯାହା ପିଲାମାନଙ୍କର ବିକାଶ ପାଇଁ ଲାଭଦାୟକ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଶରୀରକୁ ମଜବୁତ କରିବାରେ ମଧ୍ୟ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ | ମିଲେଟରେ ଥିବା ଜଟିଳ କାର୍ବୋହାଇଡ୍ରେଟ୍ ମଧୁମେହ ରୋଗୀଙ୍କ ପାଇଁ ହଜମ କରିବା ସହଜ | ପ୍ରତି 100 ଗ୍ରାମ ଶସ୍ୟରେ, ଛୋଟ ମିଲେଟରେ 8.7 ଗ୍ରାମ ପ୍ରୋଟିନ୍, 75.7 ଗ୍ରାମ କାର୍ବୋହାଇଡ୍ରେଟ୍, 5.3 ଗ୍ରାମ ଚର୍ବି, 1.7 ଗ୍ରାମ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ 9.3 ମିଲିଗ୍ରାମ ଲୁହା ଥାଏ | ଶରୀରର ଚର୍ବି ସଂଗ୍ରହକୁ ହ୍ରାସ କରିବାରେ ଏହାର ଉଚ୍ଚ ଫାଇବର (high fiber) ସାହାଯ୍ୟ କରେ | ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ ସହିତ, ଛୋଟ ମିଲେଟ ପୁଷ୍ଟିକର ଉପାଦାନ ଯଥା ଫେନୋଲ, ଟାନିନ୍ ଏବଂ ଫାଇଟେଟ୍ ଯୋଗାଇବାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ |

ଛୋଟ ମିଲେଟ୍ ର ସ୍ଥାନୀୟ ନାମ

ଛୋଟ ମିଲେଟ୍ ହିନ୍ଦୀ ରେ କୁଟକି ଓ ଶବାନ୍ ନାମରେ , ବଙ୍ଗାଲିରେ ସାମା ,ପୁଞ୍ଜାବୀରେ ସ୍ଵଙ୍କ ,ଓଡ଼ିଆରେ ସୁଆନ, କନ୍ନଡରେ ସାମା ,ତାମିଳରେ ସମାଇ ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା l

ଜଳବାୟୁ

ଛୋଟ ମିଲେଟ ଉଭୟ ଜଳପ୍ରବାହ ଏବଂ ମରୁଡ଼ିକୁ ସହ୍ୟ କରିବାର କ୍ଷମତା ରଖିଥାଏ | ଫଳସ୍ୱରୂପ, ବର୍ଷାଜଳ ପରିବେଶରେ ଏହାର ଭଲ ଅମଳ ଦେଇଥାଏ | ଏହାର ଚାଷ କେବଳ 2000 ମିଟର ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଜମିରେ କରାଯାଇଥାଏ | ଏହା 10 ଡିଗ୍ରୀ ରୁ କମ୍ ତାପମାତ୍ରା ସହ୍ୟ କରିବାରେ ଅସମର୍ଥ |

ମୃତ୍ତିକା

ଛୋଟ ମିଲେଟ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ମୃତ୍ତିକା ପ୍ରକାରରେ ଚାଷ କରାଯାଇପାରେ | ସଫଳ ବିକାଶ ପାଇଁ, ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥରେ ଭରପୂର, ଗଭୀର, ଲୋମ, ଉର୍ବର ମୃତ୍ତିକାକୁ ଅଧିକ ପସନ୍ଦ କରାଯାଏ | ଏହି ଫସଲ ମାଟିର ଲୁଣିଆ ଏବଂ କ୍ଷାରୀୟତା କିଛି ପରିମାଣରେ ସହନ କରିପାରେ |
ବିହନ ବୁଣିବାର ସମୟ

• ଖରିଫ- ମୌସୁମୀ ପୂର୍ବରୁ
• ରବି-ସେପ୍ଟେମ୍ବରରୁ ଅକ୍ଟୋବର ମଧ୍ୟରେ (ତାମିଲନାଡୁ ଓ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ )
• ମିଡମାର୍ଚ୍ଚ - ବିହାର ଏବଂ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ରାଜ୍ୟରେ ଅଧିକ ଜଳସେଚିତ ଅଞ୍ଚଳରେ

ଫସଲ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବଧାନ - 25- 30 ସେମି (ଧାଡିରୁ ଧାଡି), 8 - 10 ସେମି (ସ୍ତମ୍ଭରୁ ସ୍ତମ୍ଭ)
ବୀଜ ହାର: ଧାଡ଼ି ବୁଣିବା ପାଇଁ 8-10 କିଗ୍ରା / ହେକ୍ଟର ଏବଂ ପ୍ରସାରଣ ପାଇଁ 12-15 କିଗ୍ରା / ହେକ୍ଟର

ଖତ ଏବଂ ରାସାୟନିକ ସାର

ରୋପଣର ଏକ ମାସ ପୂର୍ବରୁ, 5-10 ଟନ୍ / ହେକ୍ଟର କମ୍ପୋଷ୍ଟ ଚାଷ ଜମିରେ ପ୍ରୟୋଗ କରନ୍ତୁ | 40 କିଲୋଗ୍ରାମ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍, 20 କିଲୋଗ୍ରାମ P2O5 ଏବଂ ହେକ୍ଟର ପିଛା 20 କିଲୋଗ୍ରାମ ପୋଟାସିୟମ୍ ସାଧାରଣତ ସୁସ୍ଥ ଫସଲ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ | ମୃତ୍ତିକା ପରୀକ୍ଷଣ ଉପରେ ଆଧାର କରି ସାର ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ସବୁଠାରୁ ଉତ୍ତମ ଉପାୟ | ବିହନ ବୁଣିବା ସମୟରେ P2O5 ର ଅଧା, ନାଇଟ୍ରୋଜେନର ଅଧା ଏବଂ ଅବଶିଷ୍ଟ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ପ୍ରୟୋଗ କରନ୍ତୁ |

ତୃଣକ ପ୍ରୟୋଗ

ଧାଡିରେ ବିହନ ହୋଇଥିବା ଫସଲରେ ଦୁଇଥର ତୃଣକଏବଂ ଗୋଟିଏଥର ହାତରେ ତୃଣକକୁ ଜମିରୁ ବାହାର କରାଯାଏ | ଫସଲରେ , ପ୍ରଥମେ ବିହନ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବାର 15 ରୁ 20 ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ତୃଣକ ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ 15 ରୁ 20 ଦିନ ପରେ ପୁଣି ତୃଣକ କରିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଏ |

କୀଟନାଶକ ଏବଂ ରୋଗ : ଲିଟ ମିଲେଟର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ପୋକ ମଧ୍ୟରୁ ଶୁଟ୍ ଫ୍ଲାଏ ଅନ୍ୟତମ |

ଲକ୍ଷଣ: ଫସଲ ଲଗାଇବା ଠାରୁ ଛଅ ସପ୍ତାହ ପୁରୁଣା ଫସଲ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶୁଟ୍ ଫ୍ଲାଏ କ୍ଷୟକ୍ଷତି କରିଥାଏ | ଏହା ଦ୍ୱାରା ଗଛର କାଣ୍ଡ ଶୁଖିଯାଏ | କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ଉଦ୍ଭିଦରେ କୌଣସି ଶସ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ |

ନିୟନ୍ତ୍ରଣ : ମୌସୁମୀ ଆରମ୍ଭ ହେବାର 7 ରୁ 10 ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଶୀଘ୍ର ବିହନ ବୁଣନ୍ତୁ | ଆଦର୍ଶ ଉଦ୍ଭିଦ ଷ୍ଟାଣ୍ଡକୁ ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ, ବିହନ ହାରକୁ ବଢ଼ାନ୍ତୁ ଏବଂ ଜମିରେ ବିହନ ବୁଣିବ ପୂର୍ବରୁ "ମୃତ" ବିହନକୁ ବାହାର କରିବା ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ | ବିହନ ଚିକିତ୍ସା ପାଇଁ ଥିଆମେଟୋକ୍ସମ୍ 70 ଡବ୍ଲୁଏସ୍ କିମ୍ବା ଇମିଡାକ୍ଲୋରପ୍ରିଡ୍ 10–12 ମିଲି / କିଲୋଗ୍ରାମ ବିହନରେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ | ଚାରା ରୋପଣ କରିବା ସମୟରେ, ଫୋରେଟ୍ 10G କିମ୍ବା କାର୍ବୋଫୁରାନ୍ ( 3G) କୁ 20 କିଲୋଗ୍ରାମ / ହେକ୍ଟର ହାରରେ ମାଟି ଚିକିତ୍ସା ଭାବରେ ପ୍ରୟୋଗ କରନ୍ତୁ |

ଅମଳ: ବିହନ ବୁଣିବା ପରେ ଫସଲ 65 ରୁ 75 ଦିନ ପରେ ଅମଳ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ | ଶସ୍ୟ 12-15 କୁଇଣ୍ଟାଲ / ହେକ୍ଟର ଏବଂ ହେକ୍ଟର ପ୍ରତି 20-25 କ୍ୱିଣ୍ଟାଲ ନଡ଼ା ଅମଳ ହୋଇଥାଏ |

ପବନରେ ପନିପରିବା ଚାଷ, ଖର୍ଚ୍ଚ କମ୍ ପ୍ରଚୁର ଲାଭ

ଲାଭଦାୟକ ଚାଷ କଙ୍କଡ଼ା, ଅଳ୍ପ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ପାଆନ୍ତୁ ଅଧିକ ଲାଭ